دعا در آینه وحی الهی - ایکنا

ماه رمضان  آمد زیباترین ماهی که موجب جلای روح و صمیمت بیشتر باخدا و بنده ی خدا می گردد دقت کرده اید چقدر در این ماه خوب خدا مهربانی ها زیادتر می شود؟ آیا تا به حال اظهار نظر مقامات قضایی و پلیسی را خوانده اید که می گویند جرم و جنایت در این ماه کمتر شده؟ و حتی آنان که نمی توانند روزه باشند سعی می کنند احترام روزه دار را حفظ نمایند و حداقل در مقابلش چیزی نخورند تا مبادا اندام او تحریک شود و به عذاب گرسنگی و تشنگی گرفتار شود! دیده اید در این ماه کسانی که به هردلیلی نتوانسته اند نمازشان را به موقع بخوانند می کوشند تا قضای آن را بجا آورند و بیشتر عبادت کنند؟

دقت کرده اید چرا در بسیاری از شبهای رمضان حتی کسانی که ما فکر نمی کنیم مسجدی و هیئتی باشند یه جورایی خودشان را به این اماکن می رسانند تا با برادران و خواهران مومنشان هم نوا شوند !

دقت کرده اید که چون مراسم دعا و نیایش در مساجد تمام می شود افرادی که بیرون می آیند سبکی خاصی در خود احساس می کنند! 

به هرحال فرا رسیدن ماه رمضان را به شما بندگان خوب خداوند و مخاطبان همیشه همراه شاهدان کویرمزینان تبریک می گوییم و برایتان مطلبی از یک مزینانی اهل قلم تقدیم می نماییم تا با برکات دعا بیشتر آشنا شوید البته اول به خودمان می گوییم چون شما به یقین داناتر از ماهستید.

دعا در آینه وحی الهی

نویسنده: عاطفه مزینانی

چکیده:

رساله‌ای که این حقیر توفیق جمع‌آوری آن را به دست آوردم شامل شش فصل زیر می‌باشد:

فصل اول: حکمت دعا

فصل دوم: مقدمات و آداب قبل از نیایش

فصل سوم: آداب و مقارنات حال نیایش

فصل چهارم: فواید و آثار دعا

فصل پنجم: در باب استجابت دعا

فصل ششم: دعاهای قرآن.

و سعی شده مطالبی با استناد به آیات قرآن ذکر شود. جا دارد در اینجا ابتدا حمد خدای تعالی گویم که مرا یاری کرد و توفیق این گام مثبت را به من ارزانی داشت و پس از آن از عزیزان ذیل تشکر نمایم که در این زمینه مرا یاری نمودند:

ـ سرکار خانم دکتر خزعلی، استاد محترم تاریخ .

ـ سرکار خانم دکتر کلهروری، استاد محترم معارف.

ـ کادر محترم کتابخانه مرکزی دانشگاه الزهرا (س) .

ـ کادر محترم کتابخانه دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا (س).

ـ کادر محترم کتابخانه خوابگاه دانشگاه الزهرا (س).

به امید موفقیت روزافزون این عزیزان و تمامی دلسوزان این عرصه.

پیشگفتار:

قرآن کتاب زندگی ماست و هر آنچه که برای تکامل روح و سازندگی شخصیت انسان لازم است در آن آمده است. یکی از نیازهای فطری بشر، راز و نیاز با خداوند است. او می‌خواهد خوشبخت زندگی کند و در آخرت نیز سعادتمند شود. بدین منظور و برای رسیدن به این مقصود همواره درصدد داشتن رابطه و انس با خداوند است تا به هنگام بروز شداید و مشکلات به او رجوع نماید. برای این منظور لفظ و بیان‌خاص و الفاظ و متن مخصوصی لازم نیست. هر قوم و ملتی با زبان خود و به مقدار فهم خویش خدا را می‌خواند.

اما متن دعاها و مناجات‌هایی که از زبان اهل معرفت و انسانهای الهی و وارسته برخاسته است، دارای ظرافتهای معنایی و لفظی گسترده ای است به گونه‌ای که در کلام و دعای دیگران یافت نمی‌شود و این خود رمز جاودانگی و قابل سرمشق بودن دعاهاست.

یکی از بخشها کتب احادیث ما، دعاها و مناجات‌هایی است که بر زبان اولیی الهی جاری شده است که با آن کلمات همواره خدا را می‌خوانده‌اند و یا به پیروانشان تعلیم داده اند. لیکن دعاهایی در قرآن کریم آمده است که از زبان فرشتگان و پیامبران و بندگان صالح صادر شده و یا تعلیم خداوند به بندگانش است که به آنها به طور مستقل پرداخته. اینک این بنده حقیر نیز مجال و توفیقی یافته‌ام که یک چشمه از این دریای وسیع را گرد آوری کرده و به محضر حق تقدیم نمایم. به امید اینکه این پژوهش راهگشای من و دیگران باشد، دفتر را باز می‌کنم.

تهران / اردیبهشت 82

..... و سپاس و ستایش پروردگاری راست که اگر معرفت ثنایش و آیین سپاسگزاریش را از بندگانش دریغ کرده بود و به آنان، رسم سپس و ستایش نمی‌آموخت تا در برابر انبوه نعمت‌های وزین و ارجمندش و نیکی‌ها و دهش‌های پی‌درپی‌اش او را بستاید، در نعمت‌هایش تصرف می کردند و از ثنای او لب فرومی‌بستند و در روزی‌هایش دست می‌بردند و او را پاس نمی‌داشتند و اگر چنین می‌بودند، از قلمرو انسانیت بیرون رفته به مرز حیوانیت می‌رسیدند؛ بلکه در مرتبه‌ای فروتر از آن گام می‌نهادند و چنان می‌بودند که در کتاب حکمت آموزش (قرآن) به توصیف آنان پرداخته است:

«ناسپاسان جز مانند چارپایان نیستند، بلکه گمراه ترند.» سوره فرقان / 44

صحیفه کاملیه سجادیه

فصل اول : حکمت دعا

1ـ فضیلت نیایش از نظر قرآن:

الف ـ آیات خود قرآن: در قرآن کریم، دعا مصداق عبارت شناخته شده است و یکی از اجزای نماز است. شاید معنی واقعی دعا توجه باشد و دعا نیز توجه به خداست، اما توجه خاص برای رفع نیازها. در آیه 60 سوره غافر بعد از امر به دعا داریم: کسی که از عبارت من استکبار ورزد و سرکشی کند، با خواری و ذلت به دوزخ وارد خواهد شد. از مضمون آیه معلوم می‌شود که دعا نوعی عبادت و خداپرستی است که اگر کسی از اصل دعا سرپیچی و استکبار ورزد و به نیروی خود یا سایر مخلوقات متکی باشد، این شخص مستوجب عذاب خواهد بود. بنابراین روح توحید و اعتماد به خدا این است که انسان هر نیازی دارد به خدا رو بیاورد و تنها به او اتکا نماید و از او در ضمن دعا و عبادت کمک بخواهد.

1ـ ربنا لا تؤاخذنا اِن نَسینا أو اخطانا ربنا و لا تحمل علینا احمداً کما حملته علی الذین مِن قبلنا ربنـا و لا تحملنا مالا طاقة لنا به واعف عنّا و اغفرلنا وارحَمنا انتَ مولینا فانصرنا علی القوم الکافرین. سوره بقره/286 (پروردگارا ! اگر ما فراموش کردیم یا خطا نموده‌ایم، ما را مؤاخذه مکن. پروردگارا ! تکلیف سنگینی بر ما قرار مده: آنچنانکه بر کسانی که پیش از ما بودند، قرار دادی. پروردگارا! مجازات‌هایی که طاقت تحمل آن را نداریم، بر ما قرار مده و آثار گناه را از ما محو نما و ما را ببخش و در رحمت خود قرار ده. تویی مولا و سرپرست ما؛ پس ما را بر گروه کافران پیروز بگردان.)

یکی از خصوصیات این آیه و آیه قبلش این است که خلاصه‌ای از تمام سوره بقره در این آیه آمده است و این جملات روح تسلیم در برابر آفریدگار جهان را به ما می‌آموزد. اگر زبان و دل در تلاوت این آیات هماهنگ‌شوند، می‌توان برنامه زندگی خود را در مسیر فرمان آفریدگار جهان قرار داد و روح را صفا بخشید.

2ـ ربنا اغفر لنا و لا خواننا الذین سبقونا بالایمان و لاتجعل فی قلوبنا غلاً للذین آمنوا ربنا انک رئوفٌ رحیم.

سوره حشر / 10 (پروردگارا ! ما و برادران ما را که در ایمان بر ما پیشی گرفتند، بیامرز و در دلهایمان حسد و کینه‌ای نسبت به مومنان قرار مده، همانا تو مهربان و ترحم‌کننده‌ای.)

3ـ ربنا لا تزغ قلوبنا بعد از هدیتنا و هب لنا من لدنک رحمه انک انت الوهاب. سوره آل عمران / 8 (پروردگارا ! دلهای ما را بعد از آنکه ما را هدایت کردی از راه حق منحرف مگردان و از نزد خودت رحمتی بر ما ببخش؛ زیرا تویی بسیار بخشنده.)

4ـ ربنا انک جامع الناس لیوم لاریب فیه ان الله لایخلف المیعاد. سوره آل عمران / 96 (پروردگارا ! تو مردم را در روزی که تردیدی در آن نیست، جمع خواهی کرد؛ زیرا خداوند از وعده خود تخلف نمی‌کند.)

این دو آیه از زبان کوشندگان در علم نقل شده، حکایت از این دارد که این گروه مردمی متفکرند و همواره مراقب روح و قلب خود می‌باشند تا به راه‌های انحرافی نروند و از خدا کمک می‌خواهند. در واقع آیه نیایش اول اشاره به ایمان کامل آنها به مبدأ و نیایش دوم اشاره به ایمان راسخ آنها به معاد دارد.

5ـ الذین یذکرون الله قیاماً و قعودا و علی جنوبهم و ... سوره آل عمران / 191

6ـ ربنا انک من تدخل النار فقد اخزیته و ما للظامین من انصار. سوره آل عمران / 192

7ـ ربنا انا سمعنا منادیاً ینادی للایمان ان امنوا بربکم ... سوره آل عمران / 193.

8ـ ربنا و آتنا ما وعدتنا علی رسلک و لا تخزنا یوم القیامه ... سوره آل عمران / 194.

چهار آیه فوق به انضمام آیه 190 که با جمله ربنا عنوان شده است از آیات تکان دهنده قرآن است و هر ‌‌]کدام[ درخشندگی خاص خود را دارد که مجموعه‌ای از اصول عقاید آمیخته با مناجات و نیایش در شکل نغمه آسمانی می‌باشد. آیات دیگری که در آنها خدای تعالی بندگان مؤمن را ترغیب به نیایش می‌فرماید، به شرح زیر است:

9ـ اجیب دعوه الداع اذا دعان ... سوره بقره / 186 (اجابت می نمایم دعای نیایشگر را هرگاه مرا بخواند در هر حال و هرجا که باشد...)

10ـ ادعوا ربکم تضرعا و خفیه ... سوره اعراف / 54-53. (بخوانید پروردگار خود را با حالت زاری که نشانه نیاز است و در حال پنهانی که دلیل اخلاص ...)

11ـ وادعوا خوفاً و طمعاً ... سوره اعراف / 54-53. (و بخوانید خدای تعالی را در حالیکه ترسناک باشید و نیز امیدوار به رحمت بی‌منتهای او ...)

12ـ ادعونی استجب لکم... سوره مومن / 62 (بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را...)

و همچنین آیات بسیار دیگری که مجال گفتن نداریم و به همین تعداد بسنده می کنیم.

ب ـ دعاها و قصه‌های پیامبران:

امر آیات و قصه‌های برخی از پیامبران که هرگاه نیازی داشته‌اند و یا به شدائدی گرفتار شده اند، تنها مشکل گشای آنها نیایش بوده نیز می‌توان به حکمت دعا پی برد که در زیر اشاره‌ای به پاره‌ای از این نیایشها می‌کنیم.

1ـ و نوحا أذ نادی من قبل فاستجبنا له فنجینا و ... سوره انبیاء / 76 (و نوح را به یاد آور که از پیش ندا درداد، پس برای او اجابت کردیم و او و اهلش را از بلای عظیم نجات دادیم.)

2ـ و ایوب اذ نادی ربه أنی مسّنی الضر و انت ... سوره انبیاء / 84-83 (و ایوب را یاد آر که خداوندش را ندا درداد که مرا زیان رسید و تو بخشاینده‌ترین بخشایندگانی. پس برای او اجابت کردیم و زیان را از او برگرفته اهلش و همانند آنان را به آنان باز گردانیدیم...)

3ـ قل ما یعبؤا بکم ربی لولا دعا و کم فقد کذبتم ... سوره فرقان / 77 (بگو اگر دعای شما نبود خداوند به من چه اعتنایی به شما می کرد. شما تکذیب کردید پس به زودی به کیفر گرفتار خواهید شد.)

4ـ ... رب انی لما انزلت الی من خیر فقید. سوره قصص / 24 (خداوندا من به خیری که بر من نازل فرمودی نیازمندم که این دعای حضرت موسی است.

5ـ درباره‌ی چگونگی دعای حضرت زکریا در سوره انبیاء می‌خوانیم: فاستجبنا له و وبنا له یحیی و اصلحنا زوجه ... سورة انبیاء / 90

برای او اجابت کردیم و یحیی را به او بخشیدیم و همسرش را برای او اصلاح کردیم و ...

6ـ اللهم ربنا انزل علینا مائدهً من السماء ... سوره مائده / 14

که اشاره دارد به نزول مائده آسمانی برای حواریون از جانب حضرت عیسی (ع) دارد.

7ـ و سرانجام مکتب قرآن بیان می‌دارد که حتی صدر نشین صردة المنتهی حضرت ختمی مرتبت هم برای رسیدن به مقامات عالیتر باید نیایش کرده دست به دعا بردارد. آنجا که می فرمایند: قل رب زدنی علماً . سو ره بقره / 197.

ج ـ اهمیت نیایش از آیاتی که خود دعا هستند:

قسمتی از آن آیات از این قبیل است:

1ـ ربنا اتنا فی الدنیا حسنة و فی الاخرة حسنة و ... سوره بقره / 197.

2ـ ربنا لا تواخذنا ان نسینا او اخطانا، ربنا و لا تحمل علینا ... سوره‌ بقره / 286

3ـ ربنا انک من تدخل النار فقد اخزیته و ما للظالمین... سوره آل عمران / 189-192.

پروردگارا ! عطا فرما ما را در این سرای، توفیق بندگی و در آن سرای جزای نیک و نگه دار ما را از عذاب‌دوزخ.

پروردگارا ! عقوبت نفرما ما را بر آن چیزها که فراموش کرده‌ایم و یا آن که خطا کرده، بدون قصد مرتکب مناهی شده‌ایم.

پروردگارا ! و باور نکن بر ما، بار گران، همچنانکه بار کردی بر آنان که پیش از ما بوده‌اند. آیاتی که متضمن دعا و مناجات می‌باشد، در قرآن بسیار است که بعضی فرموده‌اند حدود یکصد و اندی می‌باشد.

د ـ آیاتی که صریحاً بر حکمت دعا دلالت دارند:

1- امّن یجیب المضطر اذا دعاه و یکشف السوء... سوره انعام / 62 (آن کیست که مضطر را اجابت می‌کند چون او را بخواند...)

2ـ و قال ربکم ادعونی استجب لکم ان الذین یستکبرون... سوره غافر / 60 (خداوند شما گفت: مرا بخوانید تا برای شما استجابت کنم. آنانکه از عبادت سرپیچی کنند به خواری به جهنم خواهند رفت.)

3ـ و یستجیب الذین امنوا و عملوا الصالحات... سوره شوری / 26 (و اجابت می‌کند کسانی را که ایمان آوردند و کارهای درست انجام دادند...)

4ـ قل ارأیتکم ان اتاکم عذاب الله او اتتکم الساعه... سوره انعام / 42-40 (بگو که اگر عذاب خدا یا هنگام مرگ شما فرا رسد چه خواهید کرد؟ آیا در آن ساعت غیر خدا را می‌خوانید...)

ى- نیایش ارتباط با خدا و انقطاع از ماسوی الله:

انقطاع از دوست داشتنیهای این جهان و پیوستن به حق، کار هر کسی نیست. توفیق یافتن بر این معنا از الطاف خاصه حق‌تعالی است؛ چنانکه درقرآن کریم در سوره ذاریات/50 آمده است که فغرو الی الله ...