جایگاه حزب در دیدگاه و سنت امام
واقعیت این است که دیدگاه‌ها و سنت امام، قانون اساسی جمهوری اسلامی نظرات متفکرین دینی و صاحب‌نظران علم سیاست می‌تواند ملاک ارزیابی و بررسی این ویژگی‌ها قرارگیرد.
1- جایگاه حزب در دیدگاه و سنت امام:
روش حضرت امام در طول تاریخ حیاتشان بعد از انقلاب نه تنها هیچ گاه مخالفت با احزاب نبوده بلکه به صراحت لازم را در تکثر و دفاع از اندیشه‌های مختلف از خود بروز دادند و از آنجا که اعتقادی عمیق به اراده مردم در شکل‌گیری حکومت داشتند بر این منظور اصرار ورزیدند. در مصاحبه‌هایی که در پاریس نموده‌اند با فعالیت مارکسیست‌ها در جمهوری اسلامی نیز مخالفتی ندارند و جمهوری موردنظر خود را صراحتا مشابه جمهوری‌های رایج دنیا که احزاب مخالف و موافق حضور دارند اعلام می‌کنند.
پس از پیروزی انقلاب نیز موافقت صریح خود را با تاسیس حزب جمهوری اسلامی و سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی اعلام می‌کنند و اولین اجتماع سازمان مزبور در 29 فروردین 1385، در قم از ابتدا تا انتهای قرائت قطعنامه حضور می‌یابند. در پاسخ به سوال مسوولان سازمان مجاهدین انقلاب که نظر ایشان را در سال 1359 پیرامون تحزب استفسار می‌کنند، می‌فرمایند «حزب خوب، خوب و حزب بد، بد است.»
حتی حضرت امام موافقت خود را با انشعاب مجمع روحانیون در قالب یک حزب مستقل از جامعه روحانیت برخلاف دیدگاه‌های عده‌ای که نگران اختلاف و چند دستگی در نظام روحانیت بودند اعلام و صراحتا از آن دفاع کردند. کمک‌های مالی به حزب جمهوری و تشکل‌های دیگر حاکی از نگرش مثبت ایشان به جامعه چند صدایی بود که از لوازمات جمهوریتی بود که با پیشنهاد خود آن حضرت در ایران پا گرفته بود. برای اثبات اعتقاد امام به وجود حزب و حاکمیت مردم بر سرنوشت خویش، در تفکر دینی و نظام اسلامی اسناد و مدارک زیادی وجود دارد.
2- جایگاه حزب در قانون اساسی:
در فصل حقوق ملت قانون اساسی در اصول زیر:
1- اصل بیست و سوم
2- اصل بیست و چهارم
3- اصل بیست و ششم
که ملاحظه می‌شود تماما بر حقوق ملت در قالب احزاب و تشکل‌ها تاکید دارد و همچنین در فصل پنجم قانون اساسی در خصوص حق حاکمیت ملت و قوای ناشی از آن در اصل پنجاه و ششم آمده است: «حاکمیت مطلق در جهان و انسان از آن خداست و هم او، انسان را به سرنوشت اجتماعی خویش حاکم ساخته هیچ کس نمی‌تواند این حق الهی را از انسان سلب کند و...»
و همین طور در اصل ششم در همان فصل آمده است: «در جمهوری اسلامی ایران امور کشور باید به اتکای آرای عمومی اداره شود...» به علت محدودیت این مقاله فعلا از موارد دیگر قانون اساسی که تاکید صریح بر حاکمیت اراده مردم دارد، عبور و با عنایت به اصول مورد اشاره در قانون اساسی ملاحظه می‌کنیم که احزاب در قانون اساسی از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند و خبرگان قانون اساسی هیچ گونه مخالفت صریح یا تلویحی با تحزب و آزادی احزاب در قانون اساسی ندیده‌اند.
3- دیدگاه متفکرین دینی درباره تحزب:
بدون تردید جمله معروف شهید بهشتی که حزب معبد من است»، بارزترین دلیل تاکید یک اسلام‌شناس برجایگاه مهم احزاب در اسلام است و از سوی دیگر نگاه شهید مطهری که احزاب سیاسی را بهترین شکل امر به معروف در جامعه دینی معرفی می‌کند و تاکید بر استفاده از این ابزار مدرن در جامعه خود دارد، دلیلی محکم و متقن بر سازگاری دین با کار حزبی و تشکیلاتی است.
