ویژگی‌های کلی بسیج در خبرگزاری ایکنا انتشار یافت

ویژگی‌های کلی بسیج

نیروی مقاومت بسیج در ایران از ویژگی‌های خاصی برخوردار است که مهمترین آنها عبارتند از:

1. فراگیر بودن: بسیج یک سازمان فراگیر است که هم به لحاظ کارکردهای آن بسیار گسترده است و در زمینه‌های مختلف دفاعی، امنیتی، سازندگی، فرهنگی، علمی و... به فعالیت می‌پردازد و هم به لحاظ نیروها و منابع انسانی فراگیر می‌باشد به‌گونه‌ای که از همه­ی اقشار جامعه اعم از مردان و زنان و جوانان و دانش‌آموزان و دانشجویان و اساتید و... در آن عضویت دارند. بیست سازمان که متکفل تنظیم فعالیت‌های اقشار مختلف در بسیج هستند زیرنظر نیروی مقاومت بسیج اداره می‌شوند. برخی از این سازمان‌ها عبارتند از: سازمان بسیج سازندگی، بسیج دانش‌آموزی، بسیج دانشجویی، بسیج جامعه­ی پزشکی، بسیج جامعه­ی مهندسین، بسیج اساتید، بسیج جامعه­ی زنان، بسیج ادارات، بسیج طلاب و روحانیون و....

بر اساس تحول در ساختار نیروی مقاومت بسیج و تشکیل معاونت نیروی انسانی، طرح تحقق بسیج دهها میلیونی دنبال گردیده است که بر اساس آمار ارائه شده توسط معاون نیروی انسانی بسیج در سال 1388 حدود 13میلیون نفر عضو بسیج می‌باشند.

2. داوطلبانه بودن اعضا: بسیج از ابتدای شکل‌گیری همواره خودجوش و فداکارانه بوده و تمامی اعضای آن به صورت داوطلبانه در این سازمان عضو شده‌اند.

3. مردمی بودن: از دیگر ویژگی‌های بسیج مردمی بودن آن است. این جمعیت عظیم و سیل خروشان از متن مردم و ملت برخاسته است و در واقع بسیج عصاره ی همه ی نیروهای معتقد به انقلاب و نظام جمهوری اسلامی بوده است. به همین جهت می‌توان گفت بسیج مردمی‌ترین نهاد در نظام جمهوری اسلامی است.

4. انعطاف‌پذیری: بسیج علاوه بر این‌که از ثبات و پایداری و پایبندی به اصول و مبانی دینی و سازمانی برخوردار است با برخورداری از انعطاف و با توانایی برخورد با هرگونه تهدید فرهنگی، امنیتی، و یا نظامی به سازماندهی خود می‌پردازد.

ساختار سازمانی بسیج

نیروی مقاومت بسیج به رغم آن‌که یک تشکیلات نظامی مانند سایر سازمان‌های نظامی نیست ولی به لحاظ ساختاری به عنوان یکی از نیروهای پنج‌گانه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تحت نظر فرماندهی کل قوا انجام وظیفه می‌نماید. در بالاترین رده‌های بسیج، ستاد فرماندهی مقاومت بسیج است که در مرکزیت تهران قرار دارد. در رده‌های بعد، «مناطق مقاومت بسیج» در مراکز استان ها، «ناحیه ی مقاومت بسیج» در شهرها و «مرکز مقاومت بسیج» در بخشداری‌های بزرگ و «حوزه ی مقاومت بسیج» در محلات و اقشار و «پایگاه مقاومت بسیج» به صورت محلی و قشری در رده‌های بعدی به فعالیت می‌پردازند.

نمایندگی ولی‌فقیه و حفاظت اطلاعات دو تشکیلاتی هستند که به ترتیب و به‌طور مستقیم زیر نظر نماینده­ی ولی‌فقیه در سپاه و سازمان حفاظت اطلاعات سپاه اداره می‌شوند. این دو ارگان علاوه بر این‌که تحت نظر رده ی مافوق خود در سپاه انجام وظیفه می‌نمایند ولی برای اجرای بهینه ی مأموریت‌های خود موظف به هماهنگی و همکاری با فرمانده بسیج می‌باشند.[10]

مأموریت‌های اصلی نمایندگی ولی‌فقیه در بسیج عبارتند از:

ـ آموزش معارف اسلامی در ابعاد سیاسی اعتقادی تبلیغی و عمق بخشیدن به آن در اندیشه و باور بسیجیان؛

ـ نظارت بر قانون‌مندی و رفتار فردی و سازمانی عناصر به منظور صیانت و نگهداری بسیج و کارکنان از هرگونه کج‌اندیشی؛

ـ تثبیت و گسترش فرهنگ ایمان در پیکره ی بسیج.

وظایف و مأموریت‌های سازمان بسیج

گرچه یکی از وظایف مهم بسیج آمادگی نظامی برای مقابله با تهدیدات نظامی دشمن است اما بسیج در ایران کارکردهای متعدد دیگری نیز دارد. از این رو همواره وظایف و مأموریت‌های بسیج بسیار گسترده بوده است. وظایف و مأموریت‌های سازمان بسیج از سوی فرماندهی کل قوا تصویب و ابلاغ می‌گردد و یا به صورت طرح و لایحه به دولت یا مجلس تقدیم می‌شود و پس از بررسی و تصویب از طریق سلسله مراتب نیروهای مسلح به بسیج ابلاغ می‌گردد. منظور از مأموریت‌های بسیج مأموریت‌هایی است که توسط عناصر بسیجی به اجرا در می‌آید و اختصاصی به پاسداران انقلاب اسلامی ندارد. این مأموریت‌ها در چهار گروه قابل طرح است:[11]

1. جذب، آموزش و سازماندهی: که مهم‌ترین مأموریت بسیج به حساب می‌آید. بسیجیان پس از پایان مرحله ی جذب و تشکیل پرونده، دوره‌های آموزشی را بر اساس ماده ی 11 قانون استخدامی سپاه به ترتیب مراحل پیش‌بینی شده در این قانون طی‌ می‌کنند. این مراحل عبارتند از: دوره ی آموزشی عمومی مقدماتی، دوره ی آموزشی عمومی تکمیلی، دوره ی آموزشی تخصصی و دوره ی یادآوری و حفظ انسجام.

در دوره‌های آموزشی برای مقابله با تهدیدها و تهاجمات خارجی (در یگان‌های رزمی) یا بحران‌های داخلی و یا سایر مأموریت‌های واگذار شده به بسیج متناسب با هر مأموریت، سازماندهی و آموزش لازم انجام می‌گیرد. در راستای سازماندهی اعضای بسیج عضویت‌های عادی، فعال، و ویژه و درجات رزمنده، رزمجو، دریادل و مجاهد در نظر گرفته شده است.[12]

2. حفظ انسجام و ارتقای روحیه ی بسیجیان: این مأموریت در زمینه‌های فرهنگی، ورزشی، هنری و اردویی و در قالب کانون‌های بسیج جوانان و اردو‌ها انجام می‌گیرد.

3. دفاع محلی و مقاومت مردمی: مقابله با بحران‌ها و اغتشاتشات داخلی، کمک به امنیت داخلی و مقابله با مفاسد اجتماعی و تهاجم فرهنگی که تحت پوشش قرارگاه های امر به معروف و نهی از منکر (ارشاد و پی­گیری) صورت می‌گیرد و مقاومت مردمی در شرایط جنگی و تأمین عناصر بسیجی مورد نیاز یگان‌های رزمی سپاه از جمله فعالیت‌های بسیج در انجام این مأموریت است.

4. همکاری با سازمان‌های آموزشی، سازندگی و بهداشتی و...:

نیروی مقاومت بسیج در راستای دستیابی به اهداف آموزشی و ارتقاء علمی نیروهای بسیجی و آماده‌سازی آنان برای مشارکت در بخش‌های مختلف اجرایی، مراکز علمی و پژوهشکده‌هایی را تأسیس نموده است که به فعالیت‌های پژوهشی و آموزشی در زمینه‌های مختلف علوم می‌پردازند. سازمان بسیج علمی، سازمان تحقیقات و مطالعات بسیج و پژوهشکده‌های مختلف از جمله این مراکز علمی می‌باشند. با توجه به برخورداری بسیج از منابع انسانی گسترده و آموزش‌دیده می‌تواند از این ظرفیت عظیم در راستای همکاری با سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی عرصه‌های مختلف بهره بگیرد. علاوه بر این مشارکت مردم با دستگاه‌های اجرایی نقش مؤثری در حفظ و انسجام نیروهای بسیجی دارد و موجب ایجاد روحیه همیاری و سازندگی در بسیجیان می‌شود. برخی از فعالیت‌های کلی بسیج که در راستای انجام این وظیفه صورت گرفته است عبارتند از: بهره‌گیری از بسیجیان در کمک به امداد و نجات مصدومین در سوانح طبیعی و شرایط جنگی، دریافت اطلاعات مردمی و انعکاس به مراجع ذی‌ربط، مشارکت در طرح‌های سازندگی، همکاری در اجرای طرح‌های بهداشتی و ...

خدمات بسیج در جنگ تحمیلی

نیروی بسیج از زمان شکل‌گیری در دوران تثبیت نظام جمهوری اسلامی همواره نقش مهمی در تثبیت و تداوم انقلاب اسلامی ایفا نموده است. اولین تجربه بسیج به صورت عملی همکاری با سپاه پاسداران و کمیته‌ها به منظور غلبه بر گروه های مخالف نظام جمهوری اسلامی بوده و از این‌رو نقش مؤثری در انقلاب و اهداف آن داشته است. با هجوم و تجاوز ارتش عراق به کشور در شهریور 1359 فکر سازماندهی هر چه بهتر نیروهای مردمی قوت گرفت و آز آن پس طیف وسیعی از مردم جهت حضور گسترده درجبهه‌های جنگ آماده شدند. بنابراین اوج حرکت بسیج در دوران دفاع مقدس متبلور شد و استراتژی رهبر کبیر انقلاب برای مشارکت مردم در حفاظت از کشور به طور کاملاً عینی محقق گردید. به‌طور قطع می‌توان گفت اگر مشارکت داوطلبانه و بسیجی مردم نبود نیروهای نظامی ارتش و سپاه به تنهایی نمی‌توانستند در برابر هجوم همه‌جانبه دشمن مقاومت نمایند. زیرا ارتش که با حمایت امام خمینی(ره) توانسته بود جایگاه خود را پیدا نماید، در حال خودسازی وتثبیت نظم و انضباط بود. سپاه پاسداران نیز که نهادی نوپا و برای حفظ امنیت شهرها به وجود آمده بود، فاقد هرگونه تجهیزات لازم و تجربه کافی برای مقابله با تجاوز خارجی بود. از آن سو دشمن نیز با ارتشی تا بن دندان مسلح و برخوردار از پشتیبانی قدرت های غربی کشور را مورد هجوم قرارداد. در این‌جا بود که بسیج به عنوان یک نیروی جوشیده از مردم انقلابی در صحنه دفاع مقدس ظهور پیدا کرد و نقشه دشمن که فتح سه روزه را در سرمی پروراند به خیالی خام تبدیل نمود. در طول هشت سال دفاع، بسیج آن چنان درخشید که دشمنان اعتراف کردند قدرتی در بسیج نهفته است که می‌تواند با یکایک ارتش‌های کلاسیک جهانی مقابله کند.

بسیج علاوه بر حضور در خط مقدم نبرد وظیفه ی جذب، آموزش و سازماندهی نیروهای مردمی و اعزام آنها به جبهه‌های نبرد را نیز برعهده داشت و در این مدت توانست گروه‌های زیادی از اقشار مختلف مردم را برای اعزام به جبهه‌های نبرد آماده کند. امروزه نیز با گذشت دو دهه از پایان جنگ نقش بسیج در کشور فعال‌تر شده و بسیج توانسته است خود را با نیازهای زمان امروز تطبیق دهد